Başıboş Köpeklere Ne Olacak?

Özellikle 2023 yılının sonlarında kamuoyunda sıklıkla tartışılan sokak hayvanı konusu ile ilgili 30 Temmuz’da TBMM Genel Kurulu’ndaki oylamada kabul edilerek Meclis’ten geçen ve yasalaşan 17 maddelik “160 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, Resmi Gazete’de yayımlandı. Yani bahse konu kanun 2 Ağustos’tan itibaren yürürlüğe girmiş oldu.

Son Güncelleme: 15.08.2024 12:40

Başıboş Köpek Nedir?

Bu sorunu ele alırken öncelikle sokakta yer alan bu köpekler hakkında daha çok bilgiye sahip olmamız gerekir. Başıboş köpek, herhangi bir sahibinin olmadığı, sokaklarda veya diğer açık alanlarda yaşayan köpekler için kullanılan genel bir terimdir. Bu köpekler, terk edilmiş, kaybolmuş veya başıboş doğmuş olabilirler.

Başıboş Köpekler Hangi Cinstir?

Sokakta yaşayan köpeklerin cinsleri oldukça çeşitlidir. Sokağa terk edilen veya kaybolan evcil köpekler başıboş köpek popülasyonunun önemli bir kısmını oluşturur. Bu nedenle sokaklarda her türlü köpek ırkına rastlanabilir. Golden Retriver, Çoban köpeği, Labrador gibi popüler ırklarla beraber Akbaş ve Anadolu Çoban köpeği gibi yerli ırklarda gayet tabii görülebilir.

Ancak başıboş köpeklerin büyük çoğunluğunu melez köpekler oluşturur. Melezler, genellikle daha dayanıklı ve çevre koşullarına uyum sağlama konusunda daha başarılıdırlar.

Türkiye’de sokaklarda en sık karşılaşılan sokak köpekleri genelde orta boy ve kısa tüylü melezlerdir. Genellikle kahverengi, siyah ve beyaz benekli olurlar.

Başıboş Köpek Sorunu Ne Zaman Başladı?

Bu sorun sadece Türkiye’ye özgü bir durum olmayıp, dünya genelinde birçok ülkenin ortak sorunlarından biridir. Bu durum, hem hayvan refahı hem de insan sağlığı açısından önemli bir problem teşkil etmektedir. Türkiye’de başıboş köpek olgusunun tarihi kökleri oldukça eskiye dayanmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde sokak köpekleri, şehirlerin bir parçası olarak kabul edilir ve genellikle zarar verilmezdi. Ancak, modernleşme sürecinde sokak köpeklerine bakış açısı değişmiş ve bu hayvanlar toplum için bir sorun olarak görülmeye başlanmıştır.

Cumhuriyet döneminde başıboş köpeklerin kontrol altına alınması için çeşitli yöntemler denenmiştir. Bunlar arasında itlaf, kısırlaştırma ve sahiplendirme gibi uygulamalar yer almaktadır. Ancak, bu yöntemlerin hiçbiri sorunu tamamen çözüme kavuşturamamıştır. Özellikle itlaf yöntemi, hayvan hakları savunucuları tarafından büyük tepkiyle karşılanmış ve bu konuda toplumsal bir tartışma başlatmıştır.

Türkiye’de Kaç Tane Başıboş Köpek Var?

Türkiye’de sokak köpeği nüfusuyla ilgili resmi bir veri bulunmamaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı veya diğer resmi kurumlar tarafından yapılan açıklamalarda net bir sayı belirtilmemektedir. Ancak, çeşitli sivil toplum kuruluşları ve hayvan hakları savunucuları tarafından yapılan tahminlere göre Türkiye’deki sokak köpeği nüfusunun birkaç milyon olduğu düşünülmektedir. Bu tahminler, farklı bölgelerdeki gözlemler, barınaklardaki kayıtlar ve kısırlaştırma projelerindeki veriler gibi çeşitli kaynaklara dayanmaktadır.

Sokak hayvanları popülasyonunun belirlenmesi zor bir konudur çünkü hayvanlar sürekli hareket halindedir, üreme döngüleri vardır ve bazıları barınaklara veya sahiplendirme merkezlerine getirilebilir. Bu nedenle, kesin bir sayı vermek mümkün değildir. Ancak, bazı büyükşehir belediyelerinin yapmış olduğu kısırlaştırma sayılarından yola çıkarak tahmini sayılar elde edilebilir:

Büyükşehirlerdeki Başıboş Köpek Sayısı (Tahmini)

İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Bursa gibi büyükşehirlerdeki sokak köpeği popülasyonuyla ilgili kesin bir sayı vermek mümkün olmamakla birlikte, çeşitli kaynaklardan ve haberlerden derlenen bilgilere göre tahmini sayılar şu şekildedir:

• İstanbul: İstanbul’daki sokak köpeği sayısıyla ilgili resmi bir veri bulunmamaktadır. Ancak, bazı tahminlere göre bu sayının 150.000 ile 200.000 arasında olduğu düşünülmektedir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin açıklamalarına göre, 2023 yılında 30.000’den fazla sokak köpeği kısırlaştırılmıştır.
• Ankara: Ankara’da da sokak köpeği sayısıyla ilgili resmi bir veri bulunmamaktadır. Ancak, Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin verilerine göre, 2023 yılında 15.000’den fazla sokak köpeği kısırlaştırılmıştır. Bu sayıya dayanarak, Ankara’daki sokak köpeği nüfusunun 100.000 civarında olduğu tahmin edilebilir.
• İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin açıklamalarına göre, 2023 yılında 25.000’den fazla kedi ve köpek kısırlaştırılmıştır. Bu sayıya dayanarak, İzmir’deki sokak köpeği nüfusunun 50.000 ile 75.000 arasında olduğu tahmin edilebilir.
• Adana: Adana’daki sokak köpeği sayısıyla ilgili resmi bir veri bulunmamaktadır. Ancak, yerel hayvan hakları derneklerinin tahminlerine göre, bu sayının 50.000 civarında olduğu düşünülmektedir.
• Bursa: Bursa’daki sokak köpeği sayısıyla ilgili resmi bir veri bulunmamaktadır. Ancak, Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin açıklamalarına göre, 2023 yılında 10.000’den fazla sokak hayvanı kısırlaştırılmıştır. Bu sayıya dayanarak, Bursa’daki sokak köpeği nüfusunun 40.000 ile 60.000 arasında olduğu tahmin edilebilir.

Önemli Not: Bu sayılar, çeşitli kaynaklardan ve haberlerden derlenen tahmini değerlerdir. Sokak köpeği popülasyonu sürekli değiştiği için kesin bir sayı vermek mümkün değildir.

Diğer Ülkelerdeki Başıboş Köpek Sayısı Ne durumda?

Dünyada en çok başıboş köpek sayısına sahip ülkeleri tahmini olarak sıraladığımızda liste şu şekilde oluyor:

1. Hindistan: 80 milyon (62 milyon köpek, 18 milyon kedi
2. Çin: 75 milyon (52 milyon kedi, 23 milyon köpek)
3. ABD: 48 milyon (3 milyon barınakta)
4. Endonezya: 29 milyon
5. Brezilya: 20 milyon
6. Rusya: 15 milyon
7. Meksika: 12 milyon
8. Bangladeş: 10 milyon
9. Pakistan: 8 milyon
10. Türkiye: 5-10 milyon (kesin veri bulunmamaktadır).

Bu sayılar çeşitli kaynaklardan ve tahminlere dayanmaktadır. Kesin rakamlar elde etmek zordur çünkü başıboş hayvan popülasyonları sürekli değişmektedir. • Türkiye’nin sıralaması kesin olmamakla birlikte, mevcut tahminlere göre ilk 10 ülke arasında yer aldığı düşünülmektedir. (Kaynaklar: Dünya Sağlık Örgütü, Hayvan Evsizliği Endeksi, NTV, Vardar Press)

Dünyada Köpek Eti Tüketimi Olan Ülkeler Hangileridir?

Her ne kadar birçok ülkede bu yasa dışı sayılsa da dünyada bazı ülkelerde köpek eti tüketilmektedir. Bu insanlık dışı uygulamalara sahip ülkeler aynı zamanda başıboş köpek sayılarının da yüksek olduğu yerler olarak göze çarpar.

• Çin: Özellikle güney bölgelerinde köpek eti tüketimi yaygındır. Yulin Köpek Eti Festivali, bu konuda en bilinen ve tartışmalı etkinliklerden biridir.
• Güney Kore: Köpek eti, geleneksel bir yemek olarak kabul edilir ve bazı restoranlarda servis edilir. Ancak, son yıllarda köpek eti tüketimine karşı toplumsal tepkiler artmaktadır.
• Vietnam: Köpek eti, bazı bölgelerde özellikle özel günlerde tüketilen bir yiyecektir.
• Endonezya: Bazı bölgelerde köpek eti tüketimi görülmektedir, ancak yaygın değildir.
• Filipinler: Köpek eti tüketimi bazı bölgelerde yasaklanmış olsa da, bazı yerlerde hala devam etmektedir.
• Kuzey Kore: Köpek eti, bazı kaynaklara göre tüketilen yiyecekler arasındadır, ancak bu konuda kesin bilgiler bulunmamaktadır.

Kanuna Göre Başıboş Köpeklere Ne Olacak?

Sokak hayvanlarına yönelik yeni düzenleme, kamuoyunda büyük tartışmalara yol açmış ve Meclis’ten geçerek yasalaşmıştır. Ancak kanunun uygulamaya nasıl aktarılacağı konusundaki belirsizlikler, endişeleri artırmaktadır.

Daha önceki Hayvanları Koruma Kanunu, bakıma muhtaç veya kısırlaştırılması gereken sokak hayvanlarının tedavi edildikten sonra alındıkları ortama geri bırakılmasını öngörüyordu. Ayrıca, herhangi bir tedavi veya kısırlaştırma amacı olmaksızın sokak hayvanlarını toplayıp başka bir yere götürmek, yasalara aykırıydı.

Yeni düzenlemeyle birlikte, sokak hayvanlarının toplanması ve barınaklara yerleştirilmesi gibi uygulamaların nasıl gerçekleştirileceği, hangi koşullarda hayvanların alındıkları ortama geri bırakılacağı veya sahiplendirileceği gibi konular belirsizliğini korumaktadır. Bu durum, hayvan hakları savunucuları başta olmak üzere birçok kişi ve kuruluş tarafından endişeyle takip edilmektedir.

Topla, Aşıla, Kısırlaştır, Yerine Bırak Metodu Kaldırıldı

Yeni düzenlemeyle birlikte, uzun süredir uygulanan “topla, aşıla, kısırlaştır, yerine bırak” yöntemi artık geçerliliğini yitirdi.

Meclis tarafından kabul edilen yeni yasa, sokaktaki tüm köpeklerin toplanarak sahiplendirilene kadar barınaklarda tutulmasını zorunlu kılıyor. Bu durum, mevcut barınakların kapasitesini ve koşullarını büyük bir baskı altına sokarken, yerel yönetimlere yeni barınaklar inşa etmek ve mevcut olanları iyileştirmek için 31 Aralık 2028 tarihine kadar süre tanıyor.

Hükümet, mevcut yasadaki “topla, aşıla, kısırlaştır, yerine bırak” ilkesinin etkin bir şekilde uygulanmadığını ve bu nedenle sokak hayvanı popülasyonunu kontrol altına almada yetersiz kaldığını savunarak yeni düzenlemeyi gerekçelendirdi.

Ancak, pek çok meslek örgütü, hayvan hakları savunucuları ve muhalefet partileri, bu yeni yasanın hayvanları kitlesel olarak öldürmeden uygulanmasının imkansız olduğunu ve barınakların mevcut kapasitesinin bu kadar çok hayvanı barındırmaya uygun olmadığını dile getirmektedir. Ayrıca, sahiplendirme süreçlerinin yeterince hızlı ve etkili bir şekilde yürütülemeyeceği ve hayvanların barınaklarda uzun süre kalmasının refahlarını olumsuz etkileyeceği endişesi de yaygın olarak paylaşılmaktadır.

Başıboş Köpek Sorununun Çözümü Nedir?

Türkiye’deki başıboş köpek sorununun kesin ve insancıl çözümü, çok yönlü ve uzun vadeli bir yaklaşım gerektirmektedir.Bu sorun, sadece hayvan refahını değil, aynı zamanda toplum sağlığını ve güvenliğini de etkileyen karmaşık bir meseledir. İşte bu sorunun çözümüne yönelik bazı önemli adımlar:

1. Kısırlaştırma ve Aşılama Projelerinin Yaygınlaştırılması: Başıboş köpek popülasyonunun kontrol altına alınmasında en etkili yöntemlerden biri kısırlaştırma ve aşılamadır.Belediyeler ve sivil toplum kuruluşları tarafından yürütülen bu projelerin daha geniş kapsamlı ve sürekli hale getirilmesi gerekmektedir. Kırsal bölgeler de dahil olmak üzere tüm ülke genelinde kısırlaştırma ve aşılama seferberliği başlatılmalıdır.

2. Sahiplendirme ve Eğitim Programlarının Desteklenmesi: Sokak hayvanlarının sahiplenilmesi ve topluma kazandırılması için farkındalık kampanyaları düzenlenmeli ve sahiplendirme süreçleri kolaylaştırılmalıdır. Ayrıca, sahiplenilen hayvanların eğitimi için destek programları oluşturulmalıdır.

3. Terk Edilmenin Önlenmesi ve Sorumlu Hayvan Sahipliği Bilincinin Artırılması: Hayvan sahiplenmenin bir sorumluluk olduğu ve terk edilmenin hayvanlar için travmatik bir deneyim olduğu konusunda toplumda farkındalık yaratılmalıdır. Okullarda ve medyada hayvan sevgisi ve sorumlu hayvan sahipliği eğitimleri verilmelidir. Hayvan satışının denetimi artırılarak, bilinçsizce hayvan edinmenin önüne geçilmelidir.

4. Barınakların İyileştirilmesi ve Alternatif Barınma Modellerinin Geliştirilmesi: Mevcut barınakların fiziki koşulları iyileştirilmeli ve kapasiteleri artırılmalıdır. Ayrıca, barınaklara alternatif olarak,hayvanların daha doğal ortamlarda yaşayabileceği rehabilitasyon merkezleri ve doğal yaşam alanları oluşturulmalıdır.

5. Yasal Düzenlemelerin Gözden Geçirilmesi ve Uygulamanın Takip Edilmesi: Hayvanları Koruma Kanunu ve ilgili yönetmeliklerin etkin bir şekilde uygulanması sağlanmalıdır. Hayvanlara kötü muamele, terk etme ve kaçak üretim gibi suçlara karşı caydırıcı cezalar uygulanmalıdır.

6. Uluslararası İşbirliği ve Destek: Başıboş hayvan sorunu, birçok ülkenin ortak sorunudur. Bu nedenle, uluslararası düzeyde işbirliği yapılarak bilgi ve deneyim paylaşımı sağlanmalı, ortak projeler geliştirilmelidir.

7. Toplumun Katılımının Sağlanması: Başıboş hayvan sorununun çözümü için tüm toplumun desteği ve katılımı gerekmektedir. Sivil toplum kuruluşları, hayvan hakları savunucuları, belediyeler ve vatandaşlar birlikte çalışarak bu sorunun üstesinden gelebilirler.

Türkiye’de Kaç Tane Barınak Var?

Bahse konu sorunla ilgili temel öznelerden birisi de hayvan barınakları. Özellikle belediyelere ait barınaklar başıboş köpekler için önemli bir toplama merkezi konumunda. Çeşitli çözüm önerileri arasında da köpeklerin yeni barınaklar yapılarak buralara alınması söz konusu.

Türkiye’de belediyelerin açıkladığı verilerden yola çıkarak il il barınak sayıları şu şekildedir:

Bu listede sadece belediyelerin resmi olarak açıkladığı ve web adreslerinde veya diğer resmi kaynaklarda yer alan barınak bilgisi yer almaktadır.

Başıboş Köpeklerin Sahiplenilmesi

Medyaya yansıyan bazı iddialarda ise “30 gün boyunca sahiplenilmeyen başıboş köpekler itlaf edilecek” şeklinde söylemler mevcut. Bu durumda hayvanseverlerin sokak köpeklerini sahiplenmesi sürecini beraberinde getirebilir. Peki yasal koşullarda genel olarak köpeklerin beslenmesi, satışı, sahiplenilmesi gibi durumlar için hayvanseverlerin hangi yükümlülükleri var?

Bu yükümlülükleri aşaığda açıklamadan önce yazımızın konusu olan sorunun temelinde, sokağa düzensizce bırakılan ya da tabiri caizse “atılan” köpeklerin sahiplerinin davranışları da büyük bir etken olduğunu belirtmeden geçemeyeceğiz.

Köpek Sahiplerinin Yasal Yükümlülükleri Nelerdir?

5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve ilgili yönetmeliklere göre hayvanların üretimi ve satışı, kimliklendirilmesi ve sahiplenilmesi düzenlenmiştir. Buna göre öpek sahiplerinin aşağıdaki yükümlülükleri bulunmaktadır:

1. Bakım ve Barınma:

• Köpeğin türüne ve ihtiyaçlarına uygun barınma sağlamak.
• Köpeğin beslenme, temizlik ve sağlık ihtiyaçlarını karşılamak.
• Köpeği düzenli olarak veterinere götürmek ve gerekli aşıları yaptırmak.
• Köpeğin kısırlaştırılması konusunda gerekli önlemleri almak.

2. Koruma ve Güvenlik:

• Köpeği başıboş bırakmamak ve tasmasız gezdirmemek.
• Köpeğin çevreye ve diğer canlılara zarar vermesini önlemek.
• Köpeğin kaybolması durumunda gerekli önlemleri almak ve yetkililere bildirmek.
• Köpeğin saldırgan davranışlar sergilemesi durumunda eğitim aldırmak.

3. Kayıt ve Kimliklendirme:

• Köpeği, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenen yöntemlerle (mikroçip takılması gibi) kayıt altına aldırmak.
• Köpeğin kimlik bilgilerini güncel tutmak.

4. Diğer Yükümlülükler:

• Köpeğin üretimi ve satışı konusunda yasal düzenlemelere uymak.
• Köpeği terk etmemek ve ona kötü muamele yapmamak.
• Köpeğin ölümü durumunda yetkililere bildirmek.

Yasal Sorumluluklar: Hayvanları Koruma Kanunu’na göre, bu yükümlülüklere uymayan köpek sahiplerine idari para cezası uygulanabilir. Ayrıca, köpeğe kötü muamele yapılması durumunda hapis cezası da verilebilir.

Bu yükümlülükler, hem köpeklerin refahını sağlamak hem de toplum sağlığını korumak amacıyla belirlenmiştir. Köpek sahiplerinin bu sorumlulukları yerine getirmesi, başıboş köpek sorunuyla mücadele etmek ve hayvanlarla insanların uyum içinde yaşamasını sağlamak için önemlidir.